Gastblogger Hanne: Opvoeden zonder straffen en belonen

Hoe het begon

Een tijdje geleden zijn we verhuisd. Manlief, zoonlief (van toen 9 maanden) en ik. En je kent dat wel, alles moet dan uitgeladen en gesorteerd worden. Dus ook mijn ‘herinneringenlade’. Een lade met allemaal foto’s, kaartjes, boekjes en schriften met betekenisvolle herinneringen. Nu zijn dat meestal leuke herinneringen, maar ze doen me ook denken aan de periode waar ze uit komen. Die periode was niet altijd heel fijn. Ik heb best een moeilijke jeugd gehad en een wankele relatie met mijn ouders.

Tussen een boek (vraag me niet meer welk boek), zat een briefje. Ik wist dat het al oud was, want het was helemaal vergeeld en had het logo van mijn eerste middelbare school. Er stond iets op in de trant van ‘Vanaf vandaag luister ik niet meer naar regels die mijn ouders opstellen, enkel naar afspraken die we gemaakt hebben. Enkel afspraken waar ik mijn handtekening onder gezet heb, zijn geldig.’ Het was altijd helemaal typisch voor mijn ouders om regels op te stellen waar ik het niet eens mij was en dan te verwachten dat ik er klakkeloos naar zou luisteren.

Democratisch opvoeden?

Dat was in de periode voor ik kennis maakte met democratisch opvoeden en opvoeden zonder straffen en belonen. Maar dat briefje, dat ik op pakweg 15-jarige leeftijd geschreven had, een leeftijd waar ik niet altijd even fair was tegenover mijn ouders, een leeftijd van, laat ons eerlijk zijn, dommigheid, bevatte wel een stuk waarheid, een stuk wijsheid. Een waarheid die voor mij best wel belangrijk zou blijken.

In die tijd had ik wel al eens gehoord over de aanpak zonder straffen of belonen. Ik vond dat maar een beetje gek, ik bedoel, hoe kun je een kind nu leren om te luisteren en grenzen stellen als je niet kan straffen of belonen? In die tijd hield ik mezelf voor dat ik wel grenzen zou stellen, wel zou straffen, streng zou zijn en dat mijn kinderen zouden luisteren, in tegenstelling tot mijn ouders, die, hoewel ze wel regels opstelden, me rot verwenden en mij daar de schuld van gaven. Ik nam me daarnaast ook wel voor om te luisteren naar mijn kinderen en samen met hen afspraken te maken.

Mijn mening veranderde

Toen ik dat jaar naar Marokko reisde, mijn schoonfamilie woont daar grotendeels, verbleef ik bij mijn schoonbroer, zijn vrouw en hun dochter van 4 jaar. En eerlijk? Wat ik zag bracht me helemaal terug naar de tijd waarin ik nog bij mijn ouders woonde. Het meisje mocht alles van haar ouders. ALLES. Onderweg naar de zee stopten we 3-4 keer omdat ze ijs, snoep of iets anders wou. Met de opvoeding die ik gekregen had, kon ik daar niet goed tegen. Ik verzette me ertegen. Daarom probeerde ik haar dus wel duidelijk mijn grenzen te tonen. Maar elke keer toen ik dat deed, werd haar vader boos op mij. Ik ben mezelf toen dus wel enkele keren tegengekomen. Heel frustrerend was dat. Gelukkig luisterde mijn man naar me en heeft hij mij er wel bovenop geholpen. Maar om te zien dat een kind even erg verwend werd als ik als kind, is heel confronterend.

Na onze Marokkoreis las ik meer en meer over opvoeden zonder straffen en belonen en het begon me te boeien. Ik stelde vragen en kreeg antwoorden die ik niet verwachtte. Ik ben me meer en meer gaan inlezen en leerde dat je ook zonder straffen grenzen kunt stellen. Iets dat ik nooit voor mogelijk had gehouden. En dat je door te praten met je kind, gewoon te praten, kunt ‘zorgen’ dat je tot gezamenlijke waarden en normen kunt komen. Afspraken. Een wereld ging voor mij open.

Ik ben boeken en artikels beginnen lezen, begon me meer en meer het ‘waarom’ van het huilen van mijn zoon af te vragen, begon te zoeken naar zijn behoeften en mijn behoeften en hoewel dat nog steeds een zoektocht is, merk ik dat wanneer onze behoeften zijn ingelost, dingen een stuk aangenamer zijn. En ik stel mijn grenzen. En sommige dagen zijn die grenzen ook strenger dan andere dagen en dat is oké. Maar ik zal hem geen ‘lege grenzen’ tonen. Elke grens heeft een reden, een waarom en die zeg ik hem. Begrijpt hij al die redenen? Wellicht niet, maar hij voelt dat het niet zomaar is. Hij voelt dat als ik hem iets uitleg, ik echt wel een gegronde reden heb waarom iets niet mag. En het helpt hem, denk ik toch. En die grenzen bewaak ik. Nee is nee, daarom. Nee, jij mag niet aan de tv trekken, want ik ben bang dat hij stuk gaat of gaat vallen. Boos word ik niet, maar ik blijf het hem uitleggen, 1 keer, 10 keer, 100 keer. En voorlopig doet hij het niet meer. Toch niet veel meer.

Waarom niet straffen?

En waarom ik niet straf? Waarom ik hem niet in de hoek zet voor 1 minuut per levensjaar? Bekijk het eens vanuit zijn standpunt: de knopjes van de tv zijn gewoon superleuk! Waarom zou je er niet mee spelen? Dat mama al eens heeft gezegd dat het niet mag, herinner ik mij niet meer hoor. Leuk die knopjes. En plots wordt mama boos. Waarom? Ik was toch gewoon aan het spelen? Ze pakt me weg van die leuke knopjes, waar ik dus wel mee aan het spelen was, en zet me ergens in een hoek. Waarom? Wat moet ik hier doen? Waarom is mama boos? Wat doe ik fout? Waarom gaat mama weg? Mama ik ben droevig! Ik wil spelen! Mama waarom help je me niet? Waarom laat je me achter? Hou je niet van mij? Wil je mij weg? Mama zeg iets! Mama!

Ik wil niet dat hij zich afgewezen voelt. Ik wil samen met hem leren wat wel en niet kan. Tuurlijk zijn knopjes leuk! Hij heeft dus gewoon behoefte om met die knopjes te spelen. Daarom probeer ik hem een alternatief te geven. Knopjes waar hij wel mag mee spelen. Ik probeer van elke nee een ja te maken.

Het is natuurlijk zoveel meer dan niet straffen. Ik probeer hem te leren om naar zijn eigen grenzen te luisteren. Naar zijn lichaam. Ik zal hem nooit dwingen zijn bord leeg te eten of zijn fles leeg te drinken. Toen hij de trap afging op 1-jarige leeftijd heb ik hem nooit tegengehouden (ik stond er wel altijd met een bang hartje voor, het is zeker niet dat ik hem achteloos laat doen en me er niets van aantrek). Als hij de vaatwasser mee wilt uitladen, dan mag hij dat. En als er iets valt, so be it. Of ‘kokenetentje’ spelen met mijn servies. Het tofste spel dat er is! Ik denk dat al die spelletjes al een paar jaar van mijn leven afgesnoept hebben. Maar als ik dan zie wat voor resultaten het heeft, ben ik echt een supertrotse moeder. De trap op en af doet hij nu vlot, hij gaat heel voorzichtig (het blijft relatief) om met servies. Helpt mij telkens met de vaatwasser uit te laden en zet alles netjes op zijn plek.

Bij mijn ouders voelde ik me altijd minderwaardig. Ik kon toen nooit echt de vinger leggen op het gevoel, maar ik beschreef het toen als ‘ze voelen zich God’. Ik voelde me klein en onwetend. Ik mocht niets beslissen, de grote mensen zouden dat wel doen. Zij waren dé ouders, ik maar het kind. Helemaal geen fijn gevoel. Nu probeer ik dat gevoel te vermijden. Ik ben niet beter dat mijn zoon en hij is niet beter dan mij. Wij zijn als gezin een team. We staan er samen voor.

En ik merk dat hetgeen ik doe, hetgeen wij doen, als team, als gezin, werkt. Ik ben supertrots op hem en ik wil zo blijven verder doen. En ik hoop dat het zijn vruchten zal afwerpen, maar daar ben ik bijna zeker van!

Hanne