De meesten die me volgen op Instagram of me in het echte leven kennen, weten dat Elli en binnenkort ook Liz naar een Steinerschool gaan. Ik krijg hier regelmatig vragen over. Wat is een Steinerschool precies? En hoe is dat zo verschillend van andere scholen?
In dit artikel leg ik de klemtoon op het kleuteronderwijs, omdat ik daar nu natuurlijk het meeste ervaring mee heb. Ik beperk me hier tot de elementen die ik persoonlijk het meest belangrijk en waardevol vind. Over het Steineronderwijs valt echt heel veel te vertellen; Steiner schreef meerdere boeken over zijn visie op opvoeding en onderwijs. Dat kan ik niet in 1 blogbericht samenvatten. Maar ik doe mijn best!
Wat is een steinerschool?
Leren met hoofd, hart en handen
Steineronderwijs is een onderwijs voor hoofd, hart en handen. Dat het kind centraal staat, staat op bijna elke flyer of brochure van om het even welke school. En dat geloof ik graag. Maar wat betekent dat in de praktijk?
In een Steinerschool gaat het niet alleen om wat kinderen moeten kennen (hoofd), maar ook over wat ze voelen (hart) en hoe ze de leerstof beleven (handen).
De leerstof is niet het doel dat bereikt moet worden. De ontwikkeling van het kind staat voorop. Wat zijn de talenten van het kind? De behoeften, uitdagingen en bekommernissen? Wat heeft het kind nu nodig om te groeien? Om te zijn en te worden wie het diep vanbinnen is? In de Steinerschool staat dan ook het hele kind centraal. Niet het ‘lerende’ kind, maar het volledige ‘menselijke’ kind, in de eerste plaats een emotioneel en sociaal wezen.
De Federatie Steinerscholen heeft eigen leerplannen opgesteld, vanaf de kleuterklas tot einde middelbare school. Ze wijken hiermee af van de klassieke leerplannen die in ‘gewone’ scholen gebruikt worden. Ze behalen uiteraard wel dezelfde eindtermen, maar interpreteren die op hun eigen manier. In Nederland heten ze daarom Vrijescholen: er is geen inmenging van de overheid in het curriculum. Het heeft er dus helemaal niets mee te maken dat er geen regels zouden zijn of de kinderen vrij zijn in wat ze doen
(integendeel). Het vooroordeel leeft dat kinderen helemaal niks moeten kunnen. Dat is natuurlijk onzin. Ook in een Steinerschool moeten kinderen dus de eindtermen halen.
De ontwikkelingsfasen van een kind
Om helemaal zichzelf te worden, heeft het kind niet alleen kennis nodig, maar ook een warm gevoelsleven en een sterk lichaam. Hiervoor gaan kinderen door drie ontwikkelingsfasen, in totaal 21 jaar. Er ligt nadruk op het intellectuele,want de drie gebieden (willen, voelen, denken) moeten in harmonie zijn. Leerstof is nooit het doel maar altijd het middel om tot ontwikkeling te komen.
In de eerste ontwikkelingsfase (0-7 jaar) leert het kind vooral zijn lichaam te gebruiken en zijn eigen wil te ontwikkelen. Beweging is enorm belangrijk, grove en fijne motoriek worden ontwikkeld. Kinderen kruipen, lopen, dansen, klimmen, springen, … waardoor ze hun lichaam ten volle ontwikkelen. Door te spelen ontwikkelen kinderen hun creativiteit en fantasie. Er wordt in de kleuterklas nooit op een schoolse manier geleerd.
Er komen geen werkblaadjes bij te pas, er wordt niet ‘geoefend’ op bepaalde vaardigheden in de strikte zin van het woord. Kinderen spelen, bootsen situaties na, zingen, bewegen, luisteren naar verhalen en mogen vooral zichzelf zijn. De huiselijke sfeer wordt doorgetrokken in de klas. Als je er binnen komt zou je niet zeggen dat het een klas is, maar een huis met keuken, eettafel en stoelen, en een grote speelhoek met open ended speelgoed. Deze ontwikkeling is een belangrijke voorwaarde om tot leren
over te gaan, in de tweede en de derde fase.
In de tweede fase (7-14 jaar) leren kinderen hun gevoelens verwoorden en gebruiken. Ze vinden dingen mooi of lelijk, goed of slecht, leuk of saai. Kinderen leren vooral door hun eigen enthousiasme.
” Education is not the learning of facts, but the training of the mind to think.”
Rudolf Steiner
In de derde fase (14-21 jaar) leren kinderen kritisch nadenken en oordelen. Ze leren hun eigen mening verwoorden, logische gevolgen trekken en abstract denken. Dit is de eindfase: het intellect ontwikkelt zich.
Ritme, rust en spel bij kleuters
Elke dag verloopt volgens een bepaald ritme. Herhaling is een enorm belangrijk principe in de Steinerschool. Dat begint al in de peuterklas. Ritme geeft zekerheid, vertrouwen en rust.
De ouders zetten de kinderen niet af aan de schoolpoort, maar gaan samen met hun kind de klas binnen. We helpen bij het uitdoen van schoenen en jas, pantoffels aan en fruit in de mand. We begroeten samen de peuterjuf en geven haar een hand. De kinderen zwaaien de ouders uit aan het raam en een nieuwe dag kan starten.
Dag-, week- en jaarritme
Zo’n dag in de kleuterschool ziet er elke dag ongeveer hetzelfde uit. Het klasverloop is gelijkaardig: op vaste momenten zingen, spelen, rusten en eten de kleuters. Er is steeds afwisseling tussen activiteit en ontspanning. Er wordt dan ook samen in de klas gegeten, niet in een refter. De maaltijd is geen pauze maar maakt deel uit van het klasgebeuren. Alles verloopt op het ritme van de dag, op het tempo van de klas. ’s Middags worden de bedjes boven gehaald en slapen de peuters in hun eigen klas.
Tussen de activiteiten is er enorm veel tijd om te spelen. Vrij spel wordt als essentieel gezien om te kunnen ontspannen en tot rust te komen, en is een belangrijk onderdeel voor de ontwikkeling. Hoewel de kinderen natuurlijk druk bezig zijn met spelen, kunnen ze in hun spel helemaal zichzelf zijn. Tijdens het vrij spel spelen de kinderen samen. Ze leren sociale regels. Het speelgoed in de klas is niet af en prikkelt de fantasie. De kinderen spelen ook heel vaak buiten. De klassen zijn heel huiselijk en gezellig ingericht.
Ook elke week ziet er min of meer hetzelfde uit. Ik weet perfect wat ze op welke dag doen in de klas. Maandag heeft mijn dochter een halve dag, dan schilderen ze. Op dinsdag is het tekenen. Woensdag is ook een halve dag, dan wordt er geknutseld. Donderdag kneden ze brood dat ze samen bakken en vrijdag gaan ze buiten wandelen. Dat zijn telkens de vaste activiteiten van die dag.
Elke school legt zijn eigen accenten, zowel in Vlaanderen als in het buitenland. De achterliggende principes zijn wel overal hetzelfde. Dat is wat de Steinerschool zo bijzonder maakt.
Jaarfeesten: op het ritme van de natuur
Niet alleen in de week maar ook in het jaar komt het ritme terug in de vorm van Jaarfeesten. Op het ritme van de natuur komen de verschillende jaarfeesten aan bod. Hier wordt steeds naar toe geleefd. De hele school viert deze feesten samen.
Elke Steinerschool kiest zelf hoe zij die jaarfeesten invult en ook de invulling verandert naarmate de kinderen ouder worden.
Over de jaarfeesten alleen al valt enorm veel te vertellen! In de boeken Het Hele Jaar Feesten lees je er alles over.
Opvoeden in verbinding
In de peuterklas zitten de kinderen gedurende één jaar bij de peuterjuf. Het maakt dus niet uit wanneer ze ingestapt zijn. Iedereen krijgt één jaar de tijd om te wennen en het schoolsysteem zich eigen te maken. Van zodra de kinderen naar de kleuterklas gaan, worden de leeftijden gemengd. Dit betekent dat alle kleuters gedurende 3 jaar bij dezelfde juf blijven. De rollen van de kinderen veranderen naarmate dat ze ouder worden. De jongste kinderen (3 jaar) leren enorm veel van de grotere kinderen (6 jaar);
de grotere kinderen krijgen heel wat verantwoordelijkheid en helpen de kleinsten.
De overdracht van de peuterklas naar de kleuterklas verloopt op een heel warme manier. Bij elk instapmoment, wanneer er nieuwe peuters komen, gaan er een aantal peuters over naar de kleuterklas. Dit gebeurt samen en is een klasgebeuren. Er wordt afscheid genomen, op een geleidelijke en warme manier. De peuterjuf draagt de kinderen over naar de kleuterjuf die hen zal onthalen in de kleuterklas. Daarna worden de nieuwe kinderen verwelkomd. De ouders mogen dan nog in de klas blijven om de
overdracht warm te laten verlopen als veilige overstap.
Ook in de lagere school blijft het kind bij dezelfde leerkracht. Op die manier volgen leerkrachten de kinderen gedurende een lange tijd en leren ze hen echt door en door kennen. Door een langdurige en diepe relatie aan te gaan met elkaar, ontstaat er een relatie van vertrouwen. Als je zes jaar met dezelfde kinderen in een klas zit, dan moet je er wel voor zorgen dat je een goede relatie hebt met elkaar. Dan geldt het uitvlucht niet: nog 2 maanden en ik ben ervan af…
Ouderparticipatie is essentieel
De school kan niet zonder de ouders, is het uitgangspunt. Samen zijn we
verantwoordelijk voor de opvoeding van de kinderen. Ouders worden regelmatig betrokken bij het klasgebeuren. Omdat we de kinderen ’s ochtends in de klas afzetten, is er een goed contact tussen ouder en juf/meester. Ook worden er regelmatig ouderavonden georganiseerd, waarbij wordt toegelicht wat er in de klas gebeurt en de ontwikkeling van de kinderen besproken wordt.
Ouders maken mee de school en helpen ook bij het poetsen, klussen, organiseren van uitstappen, enzovoort. Er wordt dus wel een zeker engagement verwacht als je ‘Steinerouder’ bent.
Het artikel werd wat langer dan ik verwacht had. Ik kan er over blijven vertellen! Wil je graag nog meer weten? Bekijk dan zeker dit filmpje (gaat voornamelijk over de Lagere School.